سستم عصبی درگیر در بلع

سیستم عصبی درگیر در بلع به طور کلی شامل اعصاب کرانیال و کنترل عصبی مرکزی بلع می باشد که در ادامه به توضیح هر کدام می پردازیم

– اعصاب کرانیال درگیر در بلع:

• عصب واگ (Vagus Nerve): عصب واگ عصبدهی حسی وحرکتی کام، حلق،مری،معدی و لوله تنفسی نقش دارد جزء حرکتی آن از هسته ی آمبیگوس منشا گرفته و جزء حسی آن نیز از هسته ی سولیتاریوس.
  • عصب حنجره ای تحتانی یا راجعه (Recurrent Laryngeal Nerve): تمام عضلات حنجره به جز کریکو تایروئید را عصب دهی می کند . پس این عصب مسئول بسته شدن چاکنای است.
  • عصب حنجره ای فوقانی (Superior Laryngeal Nerve): این عصب به دوشاخه ی درونی و بیرونی تقسیم می شود.
    • شاخه ی درونی : فراهم کردن حس لمس مخاط و حس عمقی در حنجره و بالای تار صوتی، مفصل کریکوآریتنوئید، خلف حنجره، مخاط سینوس پریفورم به عهده ی این عصب می باشد بنابراین آسیب به این عصب باعث بی حسی ناحیه ی فوق چاکنایی و سینوسهای پریفورم می شود که منجر به آسپیراسیون می شود.
    • شاخه ی بیرونی: این شاخه مسئول عصبدهی عضله ی کریکوتایروئید می باشد بنابراین در تنس کردن تار صوتی، اقزایش بعد قدامی خلفی گلوت و تغییر زیر و بمی صوت نقش دارد.
• عصب سه قلو (Trigeminal Nerve): این عصب نیز از دو مولفه ی حسی و حرکتی تشکیل شده که به طور کلی مولفه ی حرکتی عضلات جونده را عصبدهی می کند و مولفه ی حسی حس لمس ناحیه ی صورت ، لبها ، مخاط قدامی دهان و دو سوم قدامی زبان را تامین می کند.
• عصب زبانی – حلقی (Glossopharyngeal Nerve): عصب زوج ۹ یا گلوسو فارینژیال مسئول عصبدهی حس لمس و چشایی یک یک سوم خلفی زبان و همچنین حس حلق دهانی می باشد علاوه بر این مسئول عصبدهی عضله ی استیلو فارینژیوس نیز است.
• عصب زیر زبانی (Hypoglossal Nerve): عصب زوج ۱۲ کاملا حرکتی بوده و مسئول عصبدهی عضلات داخلی و خارجی زبان می باشد.

 

– کنترل عصبی مرکزی بلع:

• قشری (Cortical: بلع طبیعی به صورت ارادی شروع می شود که در آن مراکزی در هر دو نیمکره ی مغزی و ارتباطات بین دو نیمکره و طرح هایی برای هسته های حرکتی ساقه ی مغز عمل می کنند. مناطق حرکتی (Motor) و پیش حرکتی (Premotor) در قشر در شروع بلع و تعدیل انقباض عضلات حلقی نقش دارند.
• زیر قشری (Subcortical): مرکز بلع منطقه ای است به نام تشکیلات مشبک (Reticular System) واقع در ساقه ی مغز که شامل هسته های آمبیگوس و سولیتاریوس بوده و با سایر هسته های اعصاب کرانیال تعامل دارد. این هسته ها مجموعا توالی اعمال بلع را هماهنگ می کنند.

 

منبع:

Perlman A, Schulze-Delrieu K. Deglutation and its disorders

Murray T, Carrau RL. (2006).Clinical Management of Swallowing Disorders