ارزیابی بالینی اختلالات بلع

پس از تاریخچه گیری دقیق از بیمار مبتلا به اختلال بلع شروع به ارزیابی بالینی بلع (Clinical Evaluation of Swallowing) می کنیم به طوری که در آن بایستی موارد زیر را مد نظر داشته باشیم

• وصعبت کلی: مانند شناخت، هوشیاری و تحمل بیمار
• تن عضلانی، تن عضلات عمومی بدن و تن عضلات دهانی
• اندازه، پوسچر یا وضعیت بدن: حفظ وضعیت، پوسچر غذا خوردن و …
• مسیر عبور هوا: در این قسمت باید تنفس صدا دار، وجود یا عدم وجود لوله تنفسی و … بررسی شود
• توانایی انجام دستورات: سرنخ های کلامی و اشاره ای را متوجه می شود یا نه، مشکلات بینایی و یا شنوایی
• توانایی غذا خوردن به صورت مستقل
• ارزیابی جسمی به طور مستقیم
  • ارزیابی دهانی:
    1. ساختار: وضعیت بافت، وجود لوزه ها، فقدان دندانها، تقارن دو طرف و…
    2. حس دهانی: ارزیابی تشخیص شکل یا استریوگنوز دهانی، حس چشایی، تمییز دو نقطه و …
    3. آتروفی عضلات: معمولا با فاسیکولاسیون همراه است
    4. رفلکسهای دهانی: میزان و نوع پاسخ های رفلکسی بایستی بررسی شود
    5. حرکت ارادی: در ارزیابی حرکات ارادی باید به دقت ، سرعت، دامنه، قدرت و کنترل و هماهنگی حرکات توجه کرد
    6. یکپارچگی حسی – حرکتی
    7. ترشحات: میزان ، محل و نوع ترشحات (بیشتر سروزی است یا موکوزی)
    8. تولید همخوان ها و واکه ها: از تست دیادو می توان استفاده کرد یا مثلا صدا های /k/ , /x/ برای ارزیابی بالا آمدن زبان
    9. تشدید صوت: آیا صوت کم خیشومی، پرخیشومی یا خیشومی شدگی مختلط است
  • ارزیابی حلقی – حنجره ای:
    1. تغییرات صوتی و کیفیت صوت: وجود لرزش صوتی ، کیفیت گرفته یا خشن و…
    2. بالا آمدن حنجره: به صورت مشاهده و لمس غضرف تیروئید می توان این مورد را ارزیابی کرد
    3. کنترل زیر و بمی یا دامنه تغییرات زیر و بمی
    4. تنفس: الگوی تنفسی، هماهنگی، حجم و…
    5. سرفه ارادی: هنگام سرفه ی ارادی باید به قدرت و تیز بودن سرفه توجه کرد که به نحوی نشان دهنده ی عملکرد تنفسی و حنجره ای می باشد
    6. بلع بزاق و کنترل حنجره
    7. بلع مایعات و یا غذا ها: شامل دستکاری بلعه و میزان تلاش
    8. صداسازی بعد از بلع: آیا وضوح صدا کاهش می یابد یا رطوبط صدا وجود دارد
  • ارزیابی آسپیراسیون خاموش: علائم آن شامل سرفه ضعیف یا عدم سرفه، وجود تاریخچه پنومونی، گرفتگی مرطوب (Wet Hoarse) صوت پس از بلع، تغییرات جزئی دمای بدن علاوه بر موارد گفته شده ارزیابی حسی می تواند تا حدی وجود یا عدم وجود آن را پیش بینی کند
  • پالس اگزیومتری (Pulse Oxiometry): تستی غیر تهاجمی برای تشخیص آسپیراسیون است بر اساس درصد اکسیژن خون عمل می کند
  • بلع ازمایشی: پس از پایان ارزیابی های فوق بلع آزمایشی را ارزیابی می کنیم به طور معمول با ۵ میلی لیتر اب شروع می کنیم حین بلع درمانگر باید بالا رفتن غضروف تیروئید را در هر عمل بلع مشاهده کند و پس از هر عمل بلع ، بیمار باید واکه /آ/ را به مرت چند ثانبه بکشد یا از ۱ تا ۵ بشمارد تا وجود گرفتگی مرطوب یا سایر تغییرات کیفیت صوت مشخص شود
    • تذکر: در این بیماران بلع آزمایشی با آب توصیه نمی گردد:
      1. بیمارانی که قادر به تحمل ترشحات نیستند
      2. بیماران با سطح توجه پایین
      3. بیمارانی که توانایی همکاری ندارند

منبع :

Jeri A. Logemann. Evaluation and Treatment of Swallowing Disorders

Murray T, Carrau RL. (2006).Clinical Management of Swallowing Disorders