گفتار درمانی گفتاردرمانی در شهر زنجان
مروری بر مناطق قشری اولیه
مقدمه
به طور کلی مناطق قشری به سه قسمت اصلی تقسیم می شوند:
- مناطق حرکتی اولیه (Primary motor areas)
- مناطق حسی اولیه (Primary sensory areas)
- مناطق ارتباطی (Association areas)
در این بخش قصد داریم موارد ۱ و ۲ را معرفی کنیم. ناحیه حرکتی اولیه قشری در لوب فرونتال در شکنج پیش مرکزی قرار گرفته است و شامل نوار قشری دو طرفه می شود که الگوهای حرکتی ارادی از آن منشا می گیرند. نوار حرکتی به عنوان مسیر حرکتی نزولی عمل می کند که به سطوح تحتانی سیستم عصبی می رسد. مناطق گیرنده ی حسی اولیه، تکانه های حسی تقویت شده از محیط به تالاموس و به سمت بالا و کورتکس را هدایت می کنند. مسیر های تالاموس به کورتکس ، انشهابات تالاموسی (Thalamic radiations) نامیده می شوند. نواحی دریافتی اولیه قشر عبارتند از:
- کورتکس شنوایی اولیه (مناطق ۴۱ و ۴۲) که در شکنج هشل (Heschl) در لوب تمپورال قرار دارد
- کودتکس سوماتوسنسوری اولیه که در شکنج پس مرکزی لوب پاریتال (مناطق ۱،۲و۳) قرار دارد
- کودتکس بینایی اولیه ( منطقه ۱۷) در لوب اکسی پیتال
کوتکس انشعابی حرکتی اولیه
کورتکس انشعابی حرکتی اولیه که به عنوان منطقه حرکتی یا نوار حرکتی نام گذاری شده منطقه ۴ در سیستم برادمن محسوب می شود. منطقه حرکتی در دیواره ی قدامی شیار مرکزی و مجاور شکنج پیش مرکزی قرار دارد. این منطقه کنترل حرکتی اندام های سمت مخالف را بر عهده دارد و نحوه ی قرارگیری معکوس نواحی کنترل حرکتی در قشر حرکتی دو طرفه را نشان می دهد که کنترل قشری برای عضلات و مکانیسم گفتار در انتهای تحتانی ناحیه حرکتی دیواره ی خارجی مغز می باشد. نواحی وسیع تر ، کنترل حرکتی دهانی را در هنگام حرکات دقیق و سریع حین صحبت، آواز خواندن و تغییر در حالات چهره ای را بر عهده دارند.
قدام به ناحیه حرکتی ، ناحیه پیش حرکتی ( ناحیه ۶) وجود دارد که ضمیمه کورتکس محوری حرکتی اولیه می باشد. این قسمت مربوط به سیستم خارج هرمی می باشد. اگر نواحی ۴ و ۶ برداشته شود، اسپاستیسیتی در اندام به وجود می آید. سومین منطقه حرکتی که در قدام سطح شکنج های پیش مرکزی و پشت مرکزی قرار دارد و منطقه حرکتی ثانویه یا مکمل (Supplementary) گفته می شود. این منطقه در کنترل توالی حرکتی نقش دارد. امروزه به نظر می رسد منطقه مکمل، ساختار اساسی در قشر باشد که گفتار را اغاز می کند.
کودتکس سوماتوسنسوری اولیه
کورتکس سوماتوسنسوری اولیه ( مناطق ۱ و ۲ و ۳ ) در شکنج پشت مرکزی قرار گرفته و اولین گیرنده حس کلی بدن است. انشعابات تالامیک، اطلاعات حسی تقویت شده از پوست، عضلات، تاندون ها و مفاصل بدن را به کورتکس سوماتوسنسوری اولیه انتقال می دهند . آسیب به این کورتکس باعث از بین رفتن نسبی حس و به ندرت از بین رفتن کامل حس شد و موجب بی حسی و سوزن سوزن شدن سمت مخالف بدن می گردد. ضایعه تخریبی گسترده باعث از بین رفتن کامل حس همراه با ناتوانی در تشخیص حس می شود.
کورتکس گیرنده شنوایی اولیه
کورتکس گیرنده شنوایی اولیه همانطور که قبلا توضیح داده شد ، شکنج هشل (مناطق ۴۱ و ۴۲) ، کورتکس گیرنده شنوایی اولیه می باشد. این منطقه در هر دو لوب تمپورال وجود دارد اما منطقه هشل در لوب چپ اکثر افراد بزرگتر است. دلیل این تفاوت نورو آناتومیکی قابل توجه کاملا واضح نیست، اما ممکن است به برتری زبانی مربوط باشد.
کورتکس گیرنده بینایی اولیه
کورتکس گیرنده بینایی اولیه در لوب اکسی پیتال در طول شیار کالکارین قرار دارد. این قسمت از سطح داخلی مغز قابل رویت است ولی از سطح خارجی مغز قابل مشاهده نیست. منطقه ۱۷ در نقشه برادمن به عنوان منطقه مخطط (Striate) نام گذاری شده است که فیبر هایی از مسیر بینایی دریاف تمی کند. آسیب به مسیر بینایی درجاتی از نابینایی در فرد ایجاد می کند. این نابینایی جزئی، نوعی نقص میدان بینایی محسوب می شود.
کودتکس گیرنده بویایی اولیه
منطقه ای از قشر که حس بویایی را به وجود می آورد ، در عمق لوب تمپورال قرار گرفته و کودتکس گیرنده بویایی اولیه نامیده می شود. منطقه ۲۸ (سطح داخلی) این منطقه شامل ناحیه ای است که آنکوس (Uncus) نام گرفته و تقریبا مجاور بخش هایی از شکنج پاراهیپوکامپ لوب تمپورال قرار دارد. اعصاب بویایی، آخرین ارگان بویایی است که در ساختمان استخوان بینی قرار گرفته است. در واقع ، پایانه اعصاب در پیاز بویایی است که گستره ای از بافت مغز در ناحیه بینی می باشد. پیاز ها توسط پایه بویایی حمایت شده اند. تخریب سیستم بویایی سبب نقص بویایی می گردد. ضایعات تحریک سبب توهمات بویایی می شود.
منبع
Adler RK, Webb WG. (2008). Neurology for the Speech-Language Pathologist. Mosby.
