نواحی مغزی مرتبط با گفتار و زبان

نواحی مغزی مرتبط با گفتار و زبان

 

– تقسیم بندی اصلی سیستم عصبی انسان شامل

1. سیستم عصبی مرکزی (Central Nervous System)
   1. مغز (brain)
      1. مخ (Cerebrum)
         1. لوب پیشانی (Frontal lobe)
         2. لوب آهیانه ای (Parietal lobe)
         3. لوب پس سری (Occipital lobe)
         4. لوب گیجگاهی (Temporal lobe)
      2. مخچه (Cerebellum)
         1. لوب قدامی (Anterior lobe)
         2. لوب خلقی (Posterior lobe)
         3. لوب فلوکولوندولار (flocculonodular lobe)
   2. نخاع (Spinal Cord)
      1. شاخ شکمی (Ventral horn)
      2. شاخ پشتی (Dorsal horn)
2. سیستم عصبی محیطی (Peripheral Nervous System)
   1. سیستم عصبی پیکری (Somatic Nervous System)
   2. سیستم عصبی خود مختار (Autonomic Nervous System)

 

– مغز

•  بزرگترین بخش سیستم اعصاب مرکزی (CNS)
• شامل حجمی از سلول های عصبی و بافت های حمایتی غوطه ور درCSF
•  وزن: حدود ۱۴۰۰ گرم (حدود ۲٪ وزن کل بدن)
• ¾ آن از آب تشکیل شده است
• بیش از ۱۰ میلیار نورون و ۱۰۰-۵۰ میلیارد سلول گلیا (پشتیبان)
• ۲۰ درصد خون خارج شده از قلب به مغز می رود
•  ۲۵ درصد اکسیژن مورد استفاده کل بدن را مصرف می کند
• هیچ ذخیره متابولیکی و اکسیژن ندارد و کاملا وابسته به تامین همیشگی و بی وقفه اکسیژن و مواد غذایی است به طوری که
  • قطع خونرسانی مغز بیش از ۱۰ ثانیه منجر به فقدان هوشیاری می شود
  • بعد از ۲۰ ثانیه  منجر به توقف فعالیت الکتریکی مغز می شود
  • بیش از ۲ دقیقه منجر به آسیب دائمی مغز می شود

 

– مخ

• شیار طولی مخ (Longitudinal cerebral fissure) آن را به دو نیمکره راست و چپ تقسیم می کند
• قشر (Cortex) نیمکره ها شامل ۶لایه سلول عصبی  به ضخامت ۳ تا ۵ میلیمتر
• مساحت  قشر مخ ۲۵۰۰ سانتیمتر مربع می باشد
• خود مخ به ۴ لوب تقسیم می شود شامل پیشانی ، آهیانه ای ، پس سری و گیجگاهی

 

• لوب پیشانی (Frontal lobe)

• بزرگترین لوب مخ است به طوری که یک سوم هر نیمکره را تشکیل می دهد
•  به چهار شکنج تقسیم می شود:
1. Superior frontal gyrus
2. Middle frontal gyrus
3. Inferior frontal gyrus
4. Precentralgyrus
• شامل مناطق زیر است:
• قشر حرکتی اولیه (Primary motor cortex):

• نوار باریکی از قشر بلافاصله جلوی شیار مرکزی یا fissure of Rolando منطبق بر جایروس پیش مرکزی
• منطقه ۴ برودمن- فعالسازی و کنترل فعالیت های حرکتی دقیق و ارادی عضلات اسکلتی نیمه مقابل بدن
• تحریک این ناحیه منجر به حرکات درشت و اصلاح نشده گروه های عضلانی می شود
• در مناطق دست و گفتار : تحریک یک نقطه موجب تحریک یک عضله واحد یا بخشی از یک عضله می شود .
• اسیب این ناحیه منجر به ضعف یا فلجی گروه عضلانی در طرف مقابل بدن می شود.
• همه نقاط بدن روی این ناحیه حرکتی اولیه بازنمایی دارند به طوری که از پائین به بالا ( از سمت شیار سیلویوس به طرف راس مغز) به ترتیب :
  • صورت و دهان – بازوها و دست – تنه – پاها و ران ها قرار دارند .
  • بیش از نیمی از قشر حرکتی اولیه با کنترل دست ها و عضلات  ویژه گفتار در ارتباط است
• قشر پیش حرکتی (Premotor cortex) یا قشر ارتباطی فرونتال (Frontal association cortex):
• ناحیه ۶ برودمن را تشکیل می دهد
• بلافاصله جلوی ناحیه کورتکس حرکتی اولیه قرار گرفته است
• طراحی و اغاز حرکات ارادی پیچیده و متوالی را به عهده دارد
• شامل نواحی ویژه ای برای کنترل گفتار، دست، حرکات انگشتان، و هماهنگی چشم و دست است
• آسیب این ناحیه منجر به اختلال در توالی های حرکتی ارادی پیچیده می شود
• ناحیه حرکتی مکمل (Suplemental motor cortex):
  • بیشتر در عمق شیار طولی قرار دارد ولی چند سانتی متر ازآن تا روی قشر فرونتال فوقانی امتداد می یابد .
  • تحریکات بسیار قوی لازم است تا عضلات منقبض شوند
  • در اثر تحریک ممکن است حرکات دوطرفه اندامها-چرخش دست – حرکات چشم – تولید صدا یا خمیازه ایجاد شود
• قشر پیش فرونتال (Prefrontal cortex):
  • بخش قدامی لوب فرونتال (نواحی ۱۲-۱۰ برودمن)
  • اعمال شناختی مختلف را به عهده دارد از جمله :
    • استدلال
    • تفکر انتزاعی
    • خودتنظیمی
    • تصمیم گیری
    • برنامه ریزی
  • این قشر مرتبط ترین ساختار بیولوژیکی با هوش انسان است
• منطقه ی بروکا (Broca’s area):
  • نواحی ۴۵ و۴۴ برودمن
  • در زبان بیانی اهمیت دارد و مسئول برنامه ریزی حرکتی برای بیان کلمات انفرادی یا عبارات کوتاه است
  • جلوی بخشی از کورتکس حرکتی اولیه قرار گرفته است که حرکات فک، لب، زبان، و تارآواها را کنترل می کند.

 

• لوب آهیانه ای (Parietal Lobe)
  • عمدتا در ارتباط با دریافت اطلاعات حس پیکری و تفسیر و گسترش تجربیات حسی (مثل حس لمس، آگاهی از بدن، و اطلاعات بینایی فضایی) است.
  • به سه بخش تقسیم می شود
  1. Postcentral gyrus
  2. Superior parietal lobule
  3. Inferior parietal lobule
  • در عملکرد های زیر نقش دارد :
    • جهت یابی فضایی (Spatial orientation)
    • تحلیل درکی (Perceptual synthesis)
    • یکپارچگی بین حواس (Cross- modality integration)
    • حافظه (Memory)
    • شناخت (Cognition)
  • آسیب این لوب منجر به فقدان حس نیمه مقابل بدن، اختلالات پیچیده در جهت یابی فضایی، تصور از بدن، نقایص حافظه، بی توجهی و غفلت از نیمه مقابل بدن می شود
  • شامل نواحی زیر می باشد:
    • قشر حسی اولیه (Primary sensory cortex):
      • نواحی ۳-۱ برودمن، منطبق بر جایروس پشت مرکزی
      • همه مدالیته های حس پیکری را دریافت می کند
      • تحریک حس های درشت اصلاح نشده مثل کرختی یا شوک الکتریکی
      • نوار باریکی از قشر در پشت قشر حسی اولیه در تفسیر اطلاعات حس پیکری نقش دارد
      • آسیب این ناحیه منجر به آستریوگنوز (astereognosis) می شود به طوری که بیمار در تشخیص شی از طریق لمس، علی رغم دریافت سالم حس لمس ناتوان است
      • مانند قشر حرکتی اولیه، همه نقاط بدن روی این ناحیه بازنمایی دارند
    • قشر ارتباطی آهیانه ای (Parietal association cortex):
      • نواحی ۵ و ۷ برودمن
      • پردازش اطلاعات لمسی
      • احساس موقعیت بدن
      • پردازش بینایی فضایی
      • آگاهی از فضای بیرون از خود (Extrapersonal space)
      • اطلاعات مربوط به نقاط متعدد ناحیه اولیه حس پیکری را با هم ترکیب می کند تا مفهوم آن را کشف کند .
    • شکنج آنگولار (ناحیه ی ۳۹ برودمن ) (Angular gyri) و شکنج سوپرا مارژینال (ناحیه ۴۰ برودمن) ( Supramarginal gyri):
      • واقع در لوبول تحتانی لوب آهیانه ای
      • آسیب در نیمکره غالب اختلالات خواندن (alexia)، نوشتن (agraphia)، و ریاضی (acalculia)

 

• لوب گیجگاهی (Temporal lobe)
  • به سه شکنج تقسیم می شود:
    • Superior temporal gyrus
    • Middle temporal gyrus
    • Inferior temporal gyrus
  • در دریافت و پردازش محرکات شنیداری نقش دارد
  • شامل نواحی زیر است:
    • قشر شنوایی اولیه (Heschl’s gyrus):ناحیه ۴۱ برودمن در جایروس فوقانی تمپورال
      • درون شیار سیلوین و جلوی قشر اینسولار قرار دارد
      • از هر دو گوش انشعابات شنیداری را دریافت می کند
      • آسیب یکطرفه منجر به اختلال نسبی شنوایی در هر دوگوش می شود
    • ناحیه ی ورنیکه (Wernicke’s area):ناحیه ۲۲ برودمن
      • در بخش فوقانی- خلفی جایروس فوقانی تمپورال قرار دارد
      • در نیمکره غالب (زبانی) : تحلیل صداهای گفتاری و حافظه کلامی
      • در نیمکره غیر غالب (غیر زبانی) : دریافت اطلاعات شنیداری غیر کلامی مثل موسیقی و صداهای محیطی

 

• لوب پس سری (Occipital Lobe)
  • به طور عمده این لوب مسئولیت پردازش بینایی را به عهده دارد
  • شامل نواحی زیر است
    • قشر بینایی اولیه (Primary visual cortex)
      • منطقه ی ۱۷ برودمن
    • قشر بینایی ثانویه (Secondary visual cortex)
      • منطقه ی ۱۸ برودمن

 

 

منبع

Adler RK, Webb WG. Neurology for the Speech-Language Pathologist