گفتار درمانی گفتاردرمانی در شهر زنجان
– تعریف اختلال بلع (Dysphagia): دیسفاژی عبارت است از مشکل در انتقال غذا از دهان به معده و آفاژی (Aphagia) به معنی ناتوانی در خوردن (بلعیدن) است. (توجه کنید که این دو واژه با دیسفازی (Dysphasia) و آفازی (Aphasia) که اختلال زبانی هستند اشتباه گرفته نشوند)
– علائم اختلالات بلع :
- ناتوانی در بلعیدن مواد غذایی و حتی بزاق دهان خود (شایعترین علامت)
- سرفه کردن هنگام خوردن و نوشیدن یا بلافاصله بعد از آن
- ورود مواد غذایی به مسیر هوایی (Aspiration)
- ضعیف شدن صدای فرد در حین خوردن یا اندکی پس از آن وجود صدایی وزوز مانند در مسیر تنفسی در حین دم و بازدم
- کاهش وزن و ایجاد علائم سوء تغذیه به علت کم خوریهای بیش از حد
- ابتلا به عفونت سیستم تنفسی(Pneumonia) به دلیل آسپیراسیون مکرر
- بالا رفتن درجه حرارت بدن ۱ تا ۳۰ دقیقه بعد از غذا خوردن
– علل اختلالات بلع :
- اختلالات عصب شناختی و ضربه مانند :عفونت مغز و ساقه مغز ، پارکینسون، M.S، فلج اطفال، دمانس و فلج مغزی ، سکته مغزی و…
- ضایعات ساختاری مانند: وب مادرزادی ، نئو پلاسما، تیرومگالی و…
- بیماریهای بافت تماسی مانند: دیستروفی ماهیچه، پلی میوزیس و…
- اثرات جانبی و اثرات پزشکزاد مانند اثرات ناشی از جراحی، داروها و فیبروز ناشی از رادیولوژی، سوختگیها و…
- ناهنجاریهای مادرزادی یا آناتومیکی مانند: شکاف کام و لب، ناهنجاریهای زبان و…
– نتایج اختلالات بلع :
- آسپیراسیون (Aspiration): وضعیتی است که در آن غذا، مایعات و یا ترشحات حلق دهانی وارد راه صوتی می شوند (زیر تار های صوتی). آسپیراسیون در اکثر افراد اتفاق می افتد اما افراد طبیعی بدون آسیب در ماهیچه ها و اعصاب بلع می توانند غذا یا مایعات وارد شده به راه هوایی را حس کنند و با سرفه آن را خارج کنند.
- آسپیراسیون نمونیا (Aspiration Pneumonia): هنگامی که عفونت ریه در اثر آسپیراسیون حاد یا مزمن مایعات، غذاها، ترشحات دهان و یا مایعاتی که از معده به سمت بالا آمده اند، ایجاد می شود ، آسپیراسیون نمونیا اتفاق می افتد. این وضعیت تهدید کننده ی زندگی فرد بوده و نیازمند توجه پزشکی می باشد.
- کم آبی (Dehydration): وضعیتی که در آن آب بدن کاهش یافته است و در نتیجه مایعات موجود در بافتها کافی نیست. حتی در افراد سالم جذب ناکافی آب باعث کم آبی می شود. همچنین کم آبی می تواند از اثرات جانبی بعضی از داروها باشد و بر توانایی بلع اثر بگذارد. به طوری که وقتی بزاق در دهان به اندازه ی کافی وجود نداشته باشد عمل جویدن سختتر می شود و در نتیجه غذا به سختی به شکل بلعه در می آید و در ادامه نیز ذرات از هم جدا می شوند و نیاز به عمل چند باره ی بلع وجود خواهد داشت.
- سوء تغذیه (Malnutrition): تغذیه ی ضعیف بدن که اغلب به علت ناتوانی در قورت دادن غذا به شکل ایمن، بی میلی نسبت به خوردن، ترس از خوردن یا نوشیدن به دلیل مشکلات بعدی، ناتوانی در هضم یا جذب مواد غذایی خورده شده و یا ترکیبی از این عوامل ایجاد می شود.
- کاهش وزن (Weight Loss): کاهش کلی وزن بدن که به صورت برنامه ریزی نشده باشد. اغلب با کاهش حجم ماهیچه ها همراه است که موجب ضعف بیشتر می شود.
– تاثیر اختلالات بلع روی کیفیت زندگی :
- سلامت عمومی : ناتوانی در بلع منجر به کاهش سلامت عمومی بدن می شود.
- سلامت روانشناختی: در غذا خوردن به همان اندازه که تغذیه مهم است عملکرد اجتماعی آن هم اهمیت دارد. فردی که اختلال بلع دارد نمی تواند به طرز خوشایندی هنگام صرف وعده های غذایی با بادیگران مشارکت و تعامل داشته باشد.
- سلامت مالی: نیاز به غذای مخصوص، غذای مکمل، درمان دیسفاژی و … باعث بروز فشار های مالی می شود.
منبع :
Murray T, Carrau RL. (2006).Clinical Management of Swallowing Disorders
ارزیابی و درمان اختلالات صوت و بلع ، محمد زاده، مهر ۷۹
Coelho, CA. Preliminary findings on the nature of dysphagia in patient with chronic obstructive pulmonary disease
